Навигарӣ

  • Забони мунҷонӣ

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 31 Октябр, 2017 - 10:58

    Дар води Мунҷони вилояти Бадахшони Афғонистон роиҷ аст ва баъзе аз муҳаққиқон онро бозмондаи забони бохтарӣ шумурдаанд [Грюнберг 1972; Стаблин-Каменский // ОИЯ 1981, с. 314-346]. Дар деҳаи Тсорҷи води Шохдараи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон мунҷониҳое иқомат доранд, ки дар гузашта аз Мунҷон ба ин ҷо муҳоҷират кардаанд. Акнун мунҷониҳои солманди ин деҳа ба форсӣ-тоҷикӣ ваҷавонону кӯдакон ба лаҳҷаи шохдарагии забони шуғнонӣ такаллум мекунанд.

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони вахонӣ

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 31 Октябр, 2017 - 10:55

    Дар ҳудуди ноҳияи Ишкошими Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшони Тоҷикистон, дар қисмати чапи водии Вахони Афғонистон, дар манотиқи Чатрор ва Хунзои Покистон ва, ҳамчунин, дар Сариқули Чин ривоҷ дорад [Пахалина 1975; Грюнберг, Стеблин-Каменский 1978; Стеблин-Каменский 1999]. Ин забон ҳам дар водии Вахон ва ҳам дар манотиқи дигар гӯишҳои сершумор дорад.

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони ишкошимӣ

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 31 Октябр, 2017 - 10:53

    Дар деҳаҳои Рэн ва Сумҷини ноҳияи Ишкошими Тоҷикистон ва низ ба унвони забони сангличӣ ва зебокӣ дар Бадахшони Афғонистон мустаъмал аст. Дар байни гӯйишҳои ишкошимӣ сангличӣ ва зебокӣ тафовутҳои фонетикӣ ва луғавӣ ба назар мерасад (ниг. [Пахалина 1959; 1987, с. 474-536]). Муҳаққиқон сангличиро ба унвони забон низ баррасӣ кардаанд [Юсуфбеков 1999]. Теъдоди гӯйишварони забони ишкошимӣ дар Тоҷикистон ҳудуди ҳазор нафар аст .

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони язгуломӣ (Yuzdomi zveg)

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 31 Октябр, 2017 - 10:48

    Дар води Язгуломи ноҳияи Ванҷи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва қисман дар води Вахши вилояти Хатлони Тоҷикистон мустаъмал аст ва теъдоди гӯишваронаш ҳудудан ду ҳазор нафар аст. Ин забон ду гӯиш (лаҳҷаҳои саргаҳ ва поёни водии Язгулом) дорад [Эделман 1966].

    Забони язгуломӣ (yůzdomi zəvəg) дар ду соҳили рӯди Язгулом ва водии ҳамноми он дар ноҳияи Ванҷи Бадахшони Тоҷикистон ба кор меравад. Чунонки Д.И.Эделман иттилоъ додааст, гуфтори сокинони саргаҳи водии Язгулом бо баъзе хусусиёти диалектологии худ аз гуфтори мардуми қисмати поёноби ин водӣ тафовут дорад (1). Ин забон низ бехат буда, осори адабии он ба сурати эҷодиёти фолклорӣ ривоҷ доштааст. Дар даврони истиқлоли давлатии Тоҷикистон кӯшишҳои соҳибхат намудани ин забон ба амал омада, баъзе намунаҳои назми муаллифии шоирони язгуломӣ ба хатти кириллӣ интишор ёфтанд, ки дар байни онҳо ашъори А. Алиев, ки худ муҳаққиқи ин забон аст, қобили таваҷҷуҳ мебошад.

    Адабиёт
    1. 2 Эдельман Д.И. Язгулямский язык. – М., 1966, с. 3-11.

    Бардошт аз «Муқаддимаи филологияи Эрон»-и А.Мирбобоев

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони ванҷии қадим

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 31 Октябр, 2017 - 10:44

    То аввалҳои асри 19 мелодӣ дар ноҳияи Ванҷи Бадахшони Тоҷикистон ривоҷ дошт ва калимоте аз он тавассути шарқшиносии рус И.И. Зарубин то ба имрӯз расидааст. Муҳаққиқони эронишинос ин забонро низ мансуб ба гурӯҳи шуғнонӣ-рӯшонӣ донистаанд. [Зарубин 1924, с. 79-81; Розенфельд 1956, с. 173-280].

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони сариқулӣ

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 30 Октябр, 2017 - 22:22

    Забони сариқулӣ дар минтақаи Тошқӯрғони ноҳияи худмухтори Ӯйғуристони Чин мустаъмал аст ва ба забонҳои бартангӣ ва рошорвӣ қаробат дорад. Чунонки Т.Н Пахалина зикр кардааст, ба ин забон ҳудуди 10 ҳазор нафар аҳолии ин макон такаллум мекунанд ва се гӯйиши он роиҷ аст. [Пахалина 1966]. Теъдоде аз сарикулиҳо дар ноҳияи Мурғоби Бадахшони Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд. Забони қирғизӣ дар гуфтори сариқулиёни Мурғоб таъсири зиёде бар ҷой гузоштааст.

    Забони сариқӯлӣ гуфтори сокинони мавзеи Сариқӯл ва навоҳии он дар Шингони Чин аст, ки аз соири забонҳои гурӯҳи шуғнӣ-рӯшонӣ то ҳадде мутафовит аст. Дар ҳудуди ҳавзаи Бадахшони Тоҷикистон теъдоди ками намояндагони ин забон дар ноҳияҳои Шохдара ва Мурғоб зиндагӣ мекунанд, ки насли ҷавони онҳо забони модарии ниёконашонро намедонанд ва ба забонҳои маҳаллии ин ноҳияҳо гуфтугӯ мекунанд.

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    1
    Баҳои миёна: 1 (1 овоз)
  • Забони рошорвӣ ё орошорӣ (Rošori ziv)

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 30 Октябр, 2017 - 22:18

    Забони рошорвӣ ё орошорӣ (rošorvi ziv) забони гуфтугӯии сокинони мавзеи Рошорв дар соҳилҳои болооби рӯди кӯҳии Бартанг мебошад, ки ба забони бартангӣ наздик аст ва аз ин рӯ, онро таҳти истилоҳи «бартангӣ-рошорвӣ» низ ҳамчун яке аз забонҳои гурӯҳи шуғнӣ-рӯшонӣ тавсиф намудаанд. Бархе аз муҳаққиқон онро ҳамчун забони алоҳидаи гурӯҳи шуғнӣ-рӯшонӣ шарҳ додаанд (4). Деҳоти саргаҳи водии Бартанг, ки сокинонаш бо гӯиши наздик ба рошорвӣ такаллум мекардаанд, бар асари зилзилаи соли 1911 зери об монда, дар ин мавзеъ кӯли Сарез пайдо шудааст. Аз ин рӯ, сокинони ин деҳот ба дигар маҳалҳои Помири Ғарбӣ ва аксаран ба мавзеи Сариқӯли музофоти Шингони Чин кӯч баста буданд.

    Адабиёт
    1. Мирзоуддинова С. Шеваи Хуфи забони рӯшонӣ.– Душанбе, 1988.
    2. Соколова В.С. Рушанские и хуфские тексты и словарь. – М.-Л., 1959;
    Генетические отношения язгулямского языка и шугнано-язгулямской
    языковой группы. – Л., 1967.
    3. Муфассалан ниг.: Карамхудоев Д. Бартангский язык (фонетика и
    морфология). – Душанбе, 1973.
    4. Ниг. Зарубин И.И. Орошорские тексты и словарь // Памирская
    экспедиция 1928, вып 6. – Л., 1930; Курбанов Х. Рошорвский язык. –
    Душанбе, 1976

    Бардошт аз «Муқаддимаи филологияи Эрон»-и А.Мирбобоев

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони бартангӣ (bartangi ziv)

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 30 Октябр, 2017 - 22:14

    Забони бартангӣ (bartangi ziv) дар водии Бартанги ноҳияи Рӯшони Тоҷикистон истеъмол мегардад. Муҳаққиқони ин забон зикр намудаанд, ки дар ин забон гӯишҳои сокинони деҳоти Сипонҷ ва Равмед бо баъзе хусусиёти савтию луғавии худ аз гуфтори соири саканаи водии Бартанг тафовут доранд3, бинобар ин метавон гуфтори сипонҷӣ ва равмедиро ҳамчун вариантҳои диалектологӣ (лаҳҷаҳо)-и ин забон тасниф намуд.
    Адабиёт
    1. Мирзоуддинова С. Шеваи Хуфи забони рӯшонӣ.– Душанбе, 1988.
    2. Соколова В.С. Рушанские и хуфские тексты и словарь. – М.-Л., 1959;
    Генетические отношения язгулямского языка и шугнано-язгулямской
    языковой группы. – Л., 1967.
    3. Муфассалан ниг.: Карамхудоев Д. Бартангский язык (фонетика и
    морфология). – Душанбе, 1973.
    4. Ниг. Зарубин И.И. Орошорские тексты и словарь // Памирская
    экспедиция 1928, вып 6. – Л., 1930; Курбанов Х. Рошорвский язык. –
    Душанбе, 1976

    Бардошт аз «Муқаддимаи филологияи Эрон»-и А.Мирбобоев

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    1
    Баҳои миёна: 1 (1 овоз)
  • Забон ё гӯиши мардуми водии хуфӣ

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 30 Октябр, 2017 - 22:11

    Забон ё гӯиши мардуми водии хуф
    Дар ноҳияи Рӯшони Тоҷикистон. Бархе аз помиршиносон онро забони хуфӣ [Соколова 1959: 1967], бархи аз дигар гӯйиши хуфии забони рӯшонӣ муаррифӣ кардаанд [Мирзоуддинова 1975; 1978]. Бояд зикр намуд, ки хуфиён дар муҳити гӯйишварони рӯшонӣ дар такя бо забони рӯшонӣ суҳбат мекунанд ва дар байни гӯйишварони шуғнонӣ мекӯшанд ба забони шуғнонӣ наздик такаллум кунанд.

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)
  • Забони рӯшонӣ (rixen ziv)

    Ҳайати тадорукот's picture
    Ношир: Ҳайати тадорукот Санаи интишор: 30 Октябр, 2017 - 22:03

    Забони рӯшонӣ (rixen ziv) дар ноҳияи Рӯшони Тоҷикистон (аз резишгоҳи рӯди кӯҳии Бартанг, деҳаи Йемс дар соҳили рости дарёи Панҷ то деҳоти Вознавд ва Шиз) густариш ёфтааст. Тафовутҳои диалектологии дохили ин забон хеле кам ба назар мерасанд. Дар асри
    ХХ ҷиҳати ободонии водии Вахш бархе аз сокинони ноҳияи Рӯшонро ба ин водӣ кӯчонданд, ки ҳолозодагони ин муҳоҷирони рӯшонӣ дар ноҳияи Қумсангири вилояти Хатлон зиндагӣ мекунанд. Ба ин забон гуфтори мардумони водии Хуфи ноҳияи Рӯшон хеле наздик аст, аммо агар бархе аз муҳаққиқон онро ҳамчун як лаҳҷаи забони рӯшонӣ баррасӣ карда бошанд (1), бархе дигар онро «забони хуфӣ» номидаанд

    Адабиёт
    1. Мирзоуддинова С. Шеваи Хуфи забони рӯшонӣ.– Душанбе, 1988.
    2. Соколова В.С. Рушанские и хуфские тексты и словарь. – М.-Л., 1959;
    Генетические отношения язгулямского языка и шугнано-язгулямской
    языковой группы. – Л., 1967.
    3. Муфассалан ниг.: Карамхудоев Д. Бартангский язык (фонетика и
    морфология). – Душанбе, 1973.
    4. Ниг. Зарубин И.И. Орошорские тексты и словарь // Памирская
    экспедиция 1928, вып 6. – Л., 1930; Курбанов Х. Рошорвский язык. –
    Душанбе, 1976

    Бардошт аз «Муқаддимаи филологияи Эрон»-и А.Мирбобоев

    Баҳодиҳии муҳтаво: 
    5
    Баҳои миёна: 5 (1 овоз)

Pages